ضرورت ترویج کار داوطلبانه در کشور

داوطلب به فردی گفته می‌­شود که راغب به انجام کاری باشد، اما منظور از عبارت کار یا مشارکت داوطلبانه که معادل "Volunteering" در زبان انگلیسی است مجموعه اقداماتی است که فرد یا افراد بدون اجبار و انتظارات مالی انجام می­دهند. هدف افراد از انجام کارهای داوطلبانه ممکن است شخصی باشد. مثلاً برخی دانشجویان در کشورهای اروپایی و آمریکایی قبل از ورود به بازار کار برای با ارزش شدن رزومه خود ترجیح می­دهند چند ماهی بصورت داوطلب در شرکتها و سازمانها مشغول بکار باشند. دانشجو در فرصت پیش آمده میتواند مهارتهای خود را بسنجد و یا افزایش دهد تا در هنگام ورود کامل به بازار کار به عنوان فردی که فاقد تجربه و سابقه کار است تلقی نشود. کارفرما نیز میتواند از فعالیت چند ماهه دانشجویان در شرکت یا سازمان خود بهره­مند شود و در صورت نیاز افرادی را که توانایی بیشتری دارند شناسایی و استخدام کند.

با اینحال بخش اصلی کارهای داوطلبانه در کشورهای جهان صرف امور عام­المنفعه می­شود. این دسته امور طیف وسیعی را در بر می­گیرند. برای مثال یک داوطلب ممکن است از بوستان شهر خود نگهداری کند یا به آفریقا سفر نماید و به بیماران نیازمند کمک کند. منظور از کار داوطلبانه در این مقاله نیز، کار داوطلبانه­ای است که تنها صرف امور عام­المنفعه می­شود.

وضعیت کارهای داوطلبانه در جهان

برای اطلاع از وضعیت کارهای داوطلبانه در جهان می­توان به گزارش بنیاد CAF مراجعه نمود. این بنیاد سالانه مشارکت داوطلبانه در کشورهای مختلف را بررسی و رده بندی می­کند. به همین منظور در این گزارش، امور داوطلبانه به سه بخش تقسیم می­شود:

1) صرف وقت در امور خیریه

2) پرداخت پول به موسسات خیریه

3) کمک به افراد ناشناس نیازمند

کار داوطلبانه چه فایده­ای برای شهروندان دارد؟

باید شهروندان مطلع شوند که مشارکت در امور داوطلبانه عام المنفعه، تاثیرات مثبت فراوانی بر سلامتی جسمی و روانی آنها دارد. آنها مهارتهای جدیدی فرا می­گیرند. دوستان جدیدی می­یابند. زندگی آنها پرشورتر و معنادارتر می­شود. احساس می­کنند مسئولیت اجتماعی خود را انجام داده­اند. آنها احساس می­کنند برای جامعه خود مفیدند. همه این موارد در مجموع باعث می­شود، افراد داوطلب از وضعیت جسمی و روحی بهتری نسبت به افرادی که کار داوطلبانه انجام نمی­دهند برخوردار شوند.

 برای مثال در سال 2007 میلادی مطالعه­ای جهت بررسی تاثیر مشارکت افراد در امور داوطلبانه بر سلامتی آنها انجام گرفت. در این مطالعه که نتایج آن در دو نمودار زیر مشاهده می­شود، مشخص شد که نرخ مشارکت هر چه قدر بیشتر باشد از میزان مرگ و میر و بیماریهای قلبی کاسته می­شود.

کار داوطلبانه در ایران

همانطور که پیشتر گفته شد کارهای داوطلبانه در جهان طیف گسترده­ای را در بر می­‌گیرند، اما کارهای داوطلبانه در ایران عموماً منحصر می­‌شود به کمک مالی به افراد بی بضاعت و موسسات خیریه. رسانه­‌های گروهی و شبکه های اجتماعی نیز بیشتر به تبلیغات چنین اقداماتی می­‌پردازند. مثل جمع­آوری کمک مالی برای آزادی زندانیانی که قادر به پرداخت دیه نیستند. پرداخت کمک مالی برای ساخت مدرسه، مسجد یا یک درمانگاه. خرید دفتر و نوشت افزار برای دانش آموزان بی بضاعت. کمک مالی به مراکز نگهداری کودکان بی سرپرست. همه موارد یاد شده بعلاوه موارد مشابه در جای خود خوب و با ارزش هستند. اما پتانسیل اقدامات داوطلبانه بسیار بیشتر است از محدوده­ای که هم اکنون در کشور ما تعریف شده است. به همین دلیل لازم است به بخشهای دیگر کارهای داوطلبانه توجه کنیم تا کشور بتواند از مزایای فراوان آنها برخوردار شود.

یک معلم بازنشسته شاید حقوق قابل توجهی نداشته باشد که به خیریه‌­ها قرار بدهد. در حالیکه هم دارای تجربه است و هم وقت آزاد دارد. چنین شخصی شاید دیگر حوصله 6 ساعت تدریس روزانه را نداشته باشد اما میتواند روزانه یک ساعت برای دانش آموزان، کلاس رفع اشکال برگزار کند. در این کار فقط دانش آموزان نیستند که منتفع می­شوند بلکه معلم بازنشسته هم منتفع می­شود. انتفاع او در آن است که به لحاظ روحی شاد می­شود و می­فهمد هنوز می­تواند برای جامعه­اش سودمند باشد. به همین ترتیب افرادی زیادی از طبقات و اقشار مختلف جامع می­توان یافت که بتوانند ساعاتی را در روز یا هفته به کارهای داوطلبانه بپردازند.

 یک زن خانه­دار شاید درآمدی برای کمک به خیریه ها نداشته باشد اما ممکن است بتواند در هفته 4 ساعت به دختران متقاضی خیاطی آموزش دهد و یا حتی روزانه یک ساعت برای گفت­وشنود نزد سالمندی برود که به علت تنهایی و کهولت سن، نمیتواند از منزل خارج شود. در این فرایند دختران کارآموز به رایگان آموزش می­بینند. سالمند تنها، یک ساعت هم صحبتی پیدا می­یابد و با او درددل می­کند. زن خانه­دار هم در اوقات فراغتش از کمک به افراد دیگر احساس شعف خواهد نمود.

بنابراین لازم است این تعریف کاملی از کارهای داوطلبانه در کشور ترویج شود. تا مردم دریابند کارهای داوطلبانه عام المنفعه منحصر به کمکهای مادی نمی­شوند. بلکه افراد می­توانند حسب علایق و تجربیاتشان در انجام مجموعه­ای از کارهای متنوع سودمند برای شهر و کشور خود، همکاری و مشارکت نمایند.

لازم به توضیح است که استفاده از افراد داوطلب در انجام امور عام­المنفعه در کشور بی­سابقه نیست. در حال حاضر سازمانهایی نظیر هلال احمر و آتش­نشانی برنامه­هایی برای آموزش و استفاده از نیروهای داوطلب دارند. اما برای این مشارکتها، تبلیغات مناسبی انجام نشده است و به همین علت کماکان اغلب مردم و همچنین سازمانها با مشارکتهای داوطلبانه بیگانه هستند.